Święta Caryca-Męczennica Aleksandra
W tej książce Carycy Aleksandry Fieodorowny zebrane są fragmenty z literatury, które ją inspirowały. Zostały one zapisane przez Monarchinię w pamiętniku we wrześniu 1899 roku, 5 lat po jej ślubie, kiedy miała już ona trzy córki. Wtedy ze szczególnym uczuciem czytała ponownie książkę D.R. Millera "Prowadzenie domu albo idealne życie rodzinne". Cytaty jasno pokazują, co było bliskie jej sercu, co ją męczyło i niepokoiło w codziennym życiu. Ciekawym będzie zwrócić uwagę na niektóre podkreślania w tekście, uczynione ręką Monarchini.
Przedmowa
...Wewnętrzna siła opublikowanych notatek – w cnotliwym życiu pobożnej, całkowicie oddanej rodzinnemu ideałowi Carycy. Oto dlaczego takim spokojem, podporządkowującą wszystko szczerością, niebiańskim pięknem oddychają przytoczone niżej wypisy! W nasze czasy, kiedy najzwyklejsze ogólnoludzkie pojęcia o obowiązku, honorze, sumieniu, odpowiedzialności, wierności stają się niedostrzegalne, kiedy według wyrażenia Ewangelisty Mateusza, "z powodu pomnożenia się bezprawia, u wielu miłość oziębnie" (Mt. 24, 12), czytanie podanych materiałów może okazać się prawdziwym wydarzeniem duchowego porządku. Rady, ostrzeżenia małżonkom, myśli o prawdziwej i pozornej miłości, rozmyślania o wzajemnych stosunkach najbliższych krewnych, świadectwa o decydującym znaczeniu domowego wnętrza i atmosfery w moralnym tworzeniu się osobowości dziecka – to daleko niepełny wykaz etycznych problemów, poruszonych przez Carycę....
..."Otóż, kto złamie jeden z tych przykazań najmniejszych i nauczy tak ludzi, ten najmniejszym nazwany zostanie w Królestwie Niebiańskim; a ktokolwiek by czynił i nauczał, ten wielkim zostanie nazwany w Królestwie Niebiańskim" (Mt. 5, 19). Ostatnie, niewątpliwie, spełniło się nad możną Monarchinią Ziemi Rosyjskiej. Święta Wielkomęczennico Caryco Aleksandro, módl się do Boga za nas!
Ijeriej Artemij Władimir,
przeor świątyni Wszystkich Świętych,
w Krasym Siele, Moskwa.
Sens małżeństwa w tym, żeby przynosić radość. Rozumie się, że małżeńskie życie – to życie najszczęśliwsze, najpełniejsze, najczystsze, najbogatsze. To ustanowiona przez Pana Boga doskonałość.
Dlatego Boski zamysł w tym, żeby małżeństwo przynosiło szczęście, żeby czyniło życie i męża i żony pełniejszym, żeby ani jedno z nich nie przegrało, a oboje wygrali. Jeśli mimo wszystko małżeństwo nie staje się szczęściem i nie czyni życia bogatszym i pełniejszym, to wina nie w samych węzłach małżeńskich; wina leży w ludziach, którzy są nimi połączeni.
*****
Małżeństwo to Boski obrzęd. Był on częścią zamiaru Bożego, kiedy Ten tworzył człowieka. To najbliższy i najbardziej najświętszy związek na świecie.
*****
Po zawarciu małżeństwa pierwsze i najważniejsze obowiązki męża w odniesieniu do jego żony, a u żony – w odniesieniu do męża. Oni oboje powinni żyć jedno dla drugiego, oddać za siebie życie. Przedtem każde było niedoskonałe. Małżeństwo to połączenie dwóch połówek w jedną całość. Dwa życia związane są razem w taki ścisły sojusz, że dalej to już nie dwa życia, a jedno. Każde do kresu swojego życia ponosi świętą odpowiedzialność za szczęście i wyższe dobro drugiego.
*****
Dzień ślubu trzeba pamiętać zawsze i wyróżniać go szczególnie wśród innych ważnych dat życia. To dzień, którego światło do kresu życia będzie oświetlać wszystkie inne dni. Radość od zawarcia małżeństwa nie jest burzliwa, a dogłębna i spokojna. Nad małżeńskim ołtarzem, kiedy łączą się ręce i są wymawiane święte przyrzeczenie, pochylają się aniołowie i cicho śpiewają swoje pieśni, a potem oni osłaniają szczęśliwą parę swoimi skrzydłami, kiedy zaczyna się ich wspólna droga życiowa.
*****
Z win tych, którzy się pobrali, jednego albo obu, życie w małżeństwie może stać się nieszczęściem. Możliwość bycia w małżeństwie szczęśliwymi jest bardzo wielka, ale nie wolno zapominać i o możliwości jego krachu. Tylko poprawne i mądre życie w małżeństwie pomoże osiągnąć idealne relacje małżeńskie.
*****
Pierwsza lekcja, której trzeba się nauczyć i wykonać, to cierpliwość. Na początku życia rodzinnego ujawniają się tak zalety charakteru i usposobienia, jak i wady, i cechy przyzwyczajeń, smaku, temperamentu, o których istnieniu druga połowa nawet nie podejrzewała. Czasami wydaje się, że nie można nawzajem się dotrzeć, że będą wieczne i beznadziejne konflikty, ale cierpliwość i miłość pokonują wszystko, i dwa życia zlewają się w jedno, szlachetniejsze, silniejsze, pełniejsze, bogatsze i to życie będzie trwać w pokoju oraz spokoju.
*****
Powinnością w rodzinie jest bezinteresowna miłość. Każde powinno zapomnieć swoje "ja", poświęciwszy się drugiemu. Każde powinno winić siebie, a nie innego, kiedy cokolwiek idzie nie tak. Niezbędne jest opanowanie i cierpliwość, niecierpliwość zaś może wszystko zepsuć. Ostre słowo może na miesiące opóźnić połączenie dusz. Z obu stron powinno być pragnienie uczynienia małżeństwa szczęśliwym i pokonania wszystkiego, co temu przeszkadza. Najsilniejsza miłość najbardziej potrzebuje codziennego jej wzmacniania. Najbardziej niewybaczalna jest szorstkość właśnie w swoim domu, w odniesieniu do tych, kogo kochamy.
*****
Jeszcze jeden sekret szczęścia w rodzinnym życiu to wzajemna życzliwość. Mąż i żona powinni stale okazywać sobie oznaki najczulszej uwagi i miłości. Szczęście życia składa się z odrębnych chwil, z maleńkiej, szybko zapominanej przyjemności od pocałunku, uśmiechu, dobrego spojrzenia, serdecznego komplementu i niezliczonych maleńkich, ale dobrych myśli i szczerych uczuć. Miłości też jest potrzebny jej codzienny chleb.
*****
Jeszcze jeden ważny element w życiu rodzinnym – to jedność zainteresowań. Nic z kłopotów żony nie powinno wydawać się zbyt małostkowym, nawet dla gigantycznego intelektu największego z mężów. Z drugiej strony, każda mądra i wierna żona będzie chętnie interesować się sprawami jej męża. Ona zechce dowiedzieć się o każdym jego nowym projekcie, planie, trudności, wątpliwości. Ona zechce poznać, które z jego poczynań prosperowało, a które nie i być na bieżąco we wszystkich jego codziennych sprawach. Niech oba serca rozdzielają i radość i cierpienie. Niech oni dzielą na pół ładunek trosk. Niech wszystko w ich życiu będzie wspólne. Oni powinni razem chodzić do cerkwi, modlić się obok, razem przynosić do stóp Boga ładunek trosk o swoich dzieciach i o wszystkim co dla nich drogie. Dlaczego by nie mieli mówić sobie nawzajem o swoich pokusach, wątpliwościach, tajnych pragnieniach i nie pomóc sobie współczuciem, słowami pokrzepienia. W taki sposób będą oni żyć jednym życiem, a nie dwoma. Każde w swoich planach i nadziejach winno obowiązkowo pomyśleć i o drugim. Nie należy mieć przed sobą żadnych sekretów. Przyjaciele u nich powinni być tylko wspólni. W ten sposób, dwa życia połączą się w jedno życie i oni podzielą wzajemnie i myśli, i życzenia, i uczucia, i radość, i biedy, i przyjemność, i bóle.
*****
Bójcie się najmniejszego początku niezrozumienia albo oddalenia. Zamiast tego, aby się powstrzymać, jest wymawiane niemądre, nieostrożne słowo – i oto między dwoma sercami, które do tego momentu były jedną całością, ukazała się mała ryska, ona rozszerza się i rozszerza się aż dotąd, póki nie oderwie ich od siebie na wieki. Powiedzieliście coś w pośpiechu? Natychmiast poprosicie o przebaczanie. Pojawiło się u was jakieś niezrozumienie? Nieważne, czyja to wina, proszę nie pozwalać mu ani na godzinę pozostawać między wami.
Powstrzymujcie się od kłótni. Nie kładźcie się spać, zataiwszy w duszy uczucie gniewu. W życiu rodzinnym nie powinno być miejsca dumie. Nigdy nie trzeba cieszyć swego uczucia obrażonej dumy i skrupulatnie wyliczać, kto właśnie powinien prosić o przebaczenie. Prawdziwie kochający taką kazuistyką*1 nie zajmują się, oni zawsze są gotowi i ustąpić, i przeprosić.
*****
Bez błogosławieństwa Boga, bez uświęcenia przez Niego małżeństwa, wszystkie winszowania i dobre życzenia przyjaciół będą czczym dźwiękiem. Bez Jego codziennego błogosławieństwa domowego życia nawet najczulsza i najprawdziwsza miłość nie zdoła dać wszystkiego, co potrzebne jest spragnionemu sercu. Bez błogosławieństwa Nieba całe piękno, radość, wartość rodzinnego życia może być w dowolnym momencie zniweczona.
*****
W urządzeniu domy powinien brać udział każdy członek rodziny i najpełniejsze domowe szczęście może być osiągnięte, kiedy wszyscy uczciwie wykonują swoje obowiązki.
*****
Jedno słowo obejmuje wszystko – to słowo "miłość". W słowie "miłość" zawarty jest cały tom myśli o życiu oraz powinności i kiedy my uważne oraz wnikliwie je studiujemy, każda z nich ukazuje się jasno i wyraźnie.
*****
Kiedy gaśnie piękno osoby, wygasa blask oczu, a ze starością przychodzą zmarszczki albo zostawiają swoje ślady i blizny choroby, bieda, troski, miłość wiernego męża powinna pozostawać tak samo głęboka i szczera, jak i wcześniej. Nie ma na ziemi miar, zdolnych przemierzyć głębię miłości Chrystusa do Jego Cerkwi i ani jeden śmiertelnik nie może kochać tak samo głęboko, ale mimo wszystko każdy mąż zobowiązany jest to zrobić w tym stopniu, w jakim tę miłość można odtworzyć na ziemi. Ani jedna ofiara dla jego ukochanej nie wyda mu się zbyt wielka.
*****
Jest coś świętego i wyzywającego prawie uwielbienia godny strach w tym, że żona, wstępując w małżeństwo, skupia całe swoje zainteresowanie na tym, kogo bierze sobie za męża. Ona zostawia dom swojego dzieciństwa, matkę i ojca, zrywa wszystkie nici, które ją wiążą z dotychczasowym życiem. Ona zostawia te rozrywki, do których wcześniej się przyzwyczaiła. Ona patrzy w twarz tego, kto poprosił ją, żeby została jego żoną i z drżącym sercem, ale i ze spokojnym zaufaniem wręcza mu swoje życie. I mąż z radością odczuwa to zaufanie. To na całe życie układa szczęście ludzkiego serca, zdolnego i na nieopisaną radość i na niezmierzone cierpienia.
Żona w pełnym sensie tego słowa oddaje wszystko swojemu mężowi. Dla każdego mężczyzny to uroczysty moment – przyjąć odpowiedzialność za młode, wątłe, delikatne życie, które zaufało mu i miłować je, bronić, strzec, póki śmierć nie wydrze u niego z rąk jego skarbu albo nie porazi go samego.
*****
W miłości potrzebna szczególna delikatność. Można być szczerym i oddanym, lecz mimo wszystko w mowach i czynach może nie wystarczyć tej czułości, która tak podbija serca. Oto rada: nie demonstrujcie złego nastroju i obrażonych uczuć, nie mówcie gniewnie, nie postępujcie źle. Ani jedna kobieta na świecie nie będzie tak przeżywać z powodu ostrych albo nieprzemyślanych słów, które wylecą z waszych ust, jak wasza własna żona. I najbardziej na świecie proszę bać się zmartwić właśnie ją. Miłość nie daje prawa prowadzić się szorstko w odniesieniu do tego, kogo kochasz. Czym bliższe stosunki, tym bardziej boli serce od spojrzenia, tonu, gestu albo słowa, które mówią o nerwowości albo są po prostu nieprzemyślane.
*****
Każda żona powinna wiedzieć, że, kiedy ona jest w zakłopotaniu albo ma trudności, w miłości swego męża ona zawsze znajdzie bezpieczne i ciche schronienie. Ona powinna wiedzieć, że on ją zrozumie, będzie traktować ją bardzo delikatnie, użyje siły, żeby ją obronić. Ona nigdy nie powinna wątpić w to, że we wszystkich jej trudnościach on okaże jej współczucie. Trzeba, żeby ona nigdy nie bała się, że spotka chłód albo wyrzuty, kiedy przyjdzie do niego szukać ochrony.
*****
Jeśli obdarzasz czcią swego małżonka, to i ty jesteś wywyższony, jeśli nie, to i ty poniżony.
*****
Trzeba radzić się żony w swoich sprawach, swoich planach, ufać jej. Być może, ona i nie ma takiego, jak on, zmysłu w sprawach, ale może zdoła zaproponować dużo cennego, ponieważ żeńska intuicja często zadziała szybciej, niż męska logika. Ale nawet jeśli żona nie może okazać mężowi pomocy w jego sprawach, miłość do niego zmusza ją głęboko interesować się jego troskami. I ona jest szczęśliwa, kiedy on prosi ją o radę i tak oni jeszcze bardziej się zbliżają.
Jeśli dzień był pomyślny, ona razem z mężem rozdziela jego radość, jeśli nieudany, ona pomaga mu, jako wierna żona, przeżyć przykrości, dodaje mu otuchy.
*****
Trzeba, żeby ręce męża, natchnione miłością, umiały robić wszystko. Trzeba, żeby u każdego kochającego męża było wielkie serce. Wielu cierpiących powinno znaleźć pomoc w prawdziwej rodzinie. Każdy mąż żony-chrześcijanki powinien zjednoczyć się z nią w miłości do Chrystusa. Z miłości do niej on przejdzie przez próby w wierze. Rozdzielając jej życie, przepełnione wiarą i modlitwami, on i swoje życie zwiąże z Niebem. Zjednoczeni na ziemi wspólną wiarą w Chrystusa, przetapiając swoją wzajemną miłość w miłość do Boga, oni będą wiecznie złączeni i na Niebie. Po co na ziemi serca tracą lata, zrastając się w jedno, splatając swoje życia, zlewając się duszami w jeden związek, który można osiągnąć tylko po śmierci? Dlaczego natychmiast nie dążyć do wieczności?
*****
Nie tylko szczęśliwe życie męża zależy od żony, ale i rozwój i wzrost jego charakteru. Dobra żona jest to błogosławieństwo Nieba, najlepszy dar dla męża, jego anioł i źródło niezliczonych skarbów: jej głos dla niego jest najsłodszą muzyką, jej uśmiech oświetla mu dzień, jej pocałunek – stróż jego wierności, jej ręce są balsamem jego zdrowia i całego jego życia, jej pracowitość jest rękojmią jego dobrobytu, jej oszczędność jest jego najpewniejszym zarządcą, jej usta – najlepszy jego doradca, jej pierś jest najbardziej miękką poduszką, na której zapominają się wszystkie troski, a jej modlitwy jego rzecznikiem przed Panem Bogiem.
*****
Wierna żona nie powinna być ani marzeniem poety, ani pięknym obrazkiem, ani efemerycznym*2 stworzeniem, do którego strach jest się dotknąć, a powinna być zdrową, silną, praktyczną, pracowitą kobietą, zdolną wykonywać domowe obowiązki i wyróżnioną jednak tym pięknem, które dawane jest duszy dążącej do wysokiego i szlachetnego celu.
*****
Pierwszym wymogiem do żony jest wierność, wierność w najszerszym sensie. Serce jej męża powinno jej ufać bez obawy. Absolutne zaufanie to fundament wiernej miłości. Cień wątpliwości burzy spokój rodzinnego życia. Wierna żona swoim charakterem i zachowaniem udowadnia, że jest godna zaufania męża. On przekonany o jej miłości, wie, że jej serce jest niezmiennie mu oddane. On wie, że ona szczerze wspiera jego interesy. Bardzo ważne, że mąż może powierzyć swojej wiernej żonie prowadzenie wszystkich domowych spraw, wiedząc, że wszystko będzie w porządku. Rozrzutność i ekstrawagancja żon zniszczyły szczęście wielu małżeńskich par.
*****
Każda wierna żona przesiąka sprawami swojego męża. Kiedy jest mu ciężko, ona stara się pokrzepić go swoim współczuciem, przejawami swojej miłości. Ona z entuzjazmem podtrzymuje wszystkie jego plany. Ona nie jest ciężarem na jego nogach. Ona jest siłą w jego sercu, która pomaga mu stawać się ciągle lepszym. Nie wszystkie żony są błogosławieństwem dla swoich mężów. Czasami kobietę porównują z pasożytniczym pnączem, owijającym potężny dąb – swojego męża.
Wierna żona czyni życie swojego męża szlachetniejszym, bardziej znaczącym, ukierunkowując go potęgą swojej miłości do wyniosłych celów. Kiedy, ufna i kochająca, przypada do niego, ona pobudza w nim najszlachetniejsze i najbogatsze cechy jego natury. Ona wzmacnia w nim męstwo i odpowiedzialność. Ona czyni jego życie wspanialszym, zmiękcza gwałtowne i grubiańskie jego przyzwyczajenia, jeśli takie były.
Ale są i takie żony, które są podobne do roślin-pasożytów. One okręcają się, ale same nie dzielą się niczym. One nie wyciągają pomocnej ręki. One rozczulają się na kanapach, spacerują po ulicach, śnią na jawie nad sentymentalnymi powieściami i plotkują w salonach. Są one absolutnie bezużyteczne i, będąc takimi, stają się okiełznaniem dla najbardziej czułej miłości. Zamiast tego, żeby uczynić życie męża mocniejszym, bardziej obfitującym, szczęśliwszym, one tylko przeszkadzają mu w osiąganiu sukcesów. Rezultat dla nich samych też okazuje się żałosny. Wierna żona przytula się i otula męża, ale także i pomaga, i inspiruje. Jej mąż we wszystkich sferach swojego życia czuje, jak pomaga mu jej miłość. Dobra żona jest opiekunką domowego ogniska.
*****
Niektóre żony myślą tylko o romantycznych ideałach, a lekceważą codzienne swoje obowiązki i nie wzmacniają tym swego rodzinnego szczęścia. Często bywa, że ginie najczulsza miłość, a przyczyną tego – bałagan, niedbałość, liche prowadzenie gospodarstwa domowego.
*****
Kobieta obdarzona jest darem współczucia, delikatności, umiejętnością inspirowania. To czyni ją podobną na posłańca Chrystusowego z misją łagodzenia ludzkich cierpień i smutków.
*****
Głównym obowiązkiem każdej żony jest urządzenie oraz prowadzenie jej domu. Ona powinna być wspaniałomyślną i dobrotliwą. Kobieta, której serca nie wzrusza widok biedy, która nie stara się pomóc, kiedy jest to w jej siłach, jest pozbawiona jednej z głównych kobiecych zalet, które zestawiają fundament żeńskiej istoty. Prawdziwa kobieta dzieli z mężem ładunek jego trosk. Co by się nie zdarzyło z mężem w ciągu dnia, kiedy on wchodzi do swojego domu, on powinien wejść w atmosferę miłości. Inni przyjaciele mogą go zdradzić, ale oddanie żony powinno być niezmiennym. Kiedy nadciąga beznadziejność i udręki ogarniają męża, oddane oczy żony patrzą na męża, jak gwiazdy nadziei, świecące w ciemności. Kiedy on jest obalony, jej uśmiech pomaga mu znów znaleźć siłę, jak słoneczny promień wyprostowuje pochylony kwiat.
С благословеньем тихим Неба
К нам ангелы слетают,
Когда, от горя онемев,
Душа страдает.
*****
Jeśli siłą mężczyzny jest wiedza, to łagodność jest siłą kobiety. Niebo zawsze błogosławi dom tej, która żyje dla dobra. Oddana żona okazuje mężowi najpełniejsze zaufanie. Ona przed nim niczego nie ukrywa. Ona nie słucha słów zachwytu innych, których nie może mu powtórzyć. Ona dzieli się z nim każdym swoim uczuciem, nadzieją, pragnieniem, każdą radością albo zmartwieniem. Kiedy ona czuje się rozczarowaną albo obrażoną, może doświadczyć pokusy by poszukać współczucia, opowiadając o swoich przeżyciach bliskim przyjaciołom. Nic nie może być bardziej zgubnego, tak dla własnych jej korzyści, jak i do przywrócenia pokoju oraz szczęścia w jej domu. Smutki, na które uskarża się obcym, pozostają niegojącymi się ranami. Mądra żona z nikim nie podzieli się swoim skrytym nieszczęściem, oprócz swojego pana, tak jak tylko on może zatrzeć swoją cierpliwością i miłością wszystkie nieporozumienia, i niezgody.
Miłość ujawnia w kobiecie mnóstwo tego, czego nie widzą obce oczy. Na jej wady narzuca ona woal i przekształca nawet najbardziej rubaszne jej cechy.
*****
W miarę tego, jak z czasem w pracach oraz troskach znika urok fizycznego piękna, coraz bardziej i bardziej powinno rozpromieniać się piękno duszy, zastępując utracony powab. Żona powinna zawsze najbardziej starać się o to, żeby podobać się mężowi, a nie komukolwiek jeszcze. Kiedy oni są tylko we dwoje, ona powinna wyglądać jeszcze przystojniej, a nie machać ręką na swoją powierzchowność, skoro więcej nikt jej nie widzi. Zamiast tego, żeby być ożywioną i pociągającą w kompanii, a zostawszy sama, wpadać w melancholię i milczeć, żona powinna pozostawać wesołą i pociągającą też kiedy ona pozostaje we dwoje z mężem w swoim cichym domu. I mąż, i żona powinni oddawać sobie nawzajem wszystko co mają w sobie najlepsze. Jej gorące zainteresowanie wszystkimi jego sprawami i jej mądra rada według każdej sprawy wzmacniają go dla wykonania swoich codziennych obowiązków, robią odważnym do każdej bitwy. A mądrość i siłę, które są jej potrzebne dla wykonania świętych obowiązków żony, kobieta może znaleźć, zwracając się tylko do Boga.
*****
Nie ma niczego mocniejszego niż to uczucie, które przychodzi do nas, kiedy trzymamy na rękach swoje dzieci. Ich bezradność dotyka w naszych sercach szlachetne struny. Dla nas ich niewinność jest oczyszczającą siłą. Kiedy w domu jest nowonarodzone, małżeństwo jak by rodzi się od nowa. Dziecko zbliża parę małżeńską tak, jak nigdy przedtem. W sercach ożywają milczący dotąd struny. Przed młodymi rodzicami pojawiają się nowe cele, pojawiają się nowe pragnienia. Życie zyskuje natychmiast nowy i głęboki sens.
Na ich ręce powierzono święty ciężar, nieśmiertelne życie, które im trzeba zachować i to wszczepia w rodziców uczucie odpowiedzialności, zmusza ich zastanowić się. "Ja" – już nie jest centrum świata. Oni mają nowy cel, dla którego trzeba żyć, cel jest wystarczająco wielki, żeby wypełnić całe ich życie.
"Дети – это апостолы Бога,
Которых день за днем
Он посылает нам, чтобы говорить
О любви, мире, надежде!"
Oczywiście, wraz z dziećmi pojawia się u nas masa trosk oraz kłopotów i dlatego są ludzie, którzy patrzą na pojawienie się dzieci, jak na nieszczęście. Ale tak patrzą na dzieci tylko chłodni egoiści.
"Ax, чем бы мир для нас вдруг стал,
Когда б в нем не было детей,
За нами – только пустота,
А впереди – лишь смерти тень.
Что значат листья для дерев?
И свет, и воздух через них,
Сгущаясь в сладкий, нежный сок,
Идут в стволы, питая их.
Как будто листья в том лесу –
Для мира дети; их глазами
Воспринимаем мы красу,
Дарованную небесами".
Wielka sprawa – wziąć na siebie odpowiedzialność za te wątłe niedojrzałe życia, które mogą wzbogacić świat pięknem, radością, siłą, ale które także łatwo mogą przepaść; wielką sprawą jest piastować je, formować ich charakter – oto o czym trzeba myśleć, kiedy urządzasz swój dom. To powinien być dom, w którym dzieci będą rozwijać się dla prawdziwego i szlachetnego życia, dla Boga.
*****
Żadne skarby świata nie mogą zastąpić człowiekowi straty z niczym nieporównywalnych skarbów – jego rodzonych dzieci. Jedno Bóg daje często, a inne tylko jeden raz. Mijają i znów wracają pory roku, rozkwitają nowe kwiaty, ale nigdy nie przychodzi dwa razy młodość. Tylko jeden raz daje się dzieciństwo ze wszystkimi jego możliwościami. To, co możecie zrobić, żeby je ozdobić, róbcie szybko.
*****
Głównym centrum życia każdego człowieka powinien być jego dom. To miejsce, gdzie rosną dzieci – rozwijają się fizycznie, wzmacniają swoje zdrowie i wchłaniają w siebie wszystko, co czyni ich prawdziwymi i szlachetnymi mężczyznami i kobietami. W domu, gdzie rozwijają się dzieci, całe ich otoczenie i wszystko, co się dzieje, wpływa na nich. Nawet najmniejszy szczegół może okazać wspaniałe albo szkodliwe oddziaływanie. Nawet przyroda dookoła nich formuje przyszły charakter. Całe piękno, które widzą dziecięce oczy, odbija się w ich wrażliwych sercach. Gdzie dziecko by się nie wychowywało, na jego charakter mają wpływ wrażenia wywołane miejscami, gdzie ono rozwijało się. Pokoje, w których nasze dzieci będą spać, bawić się, żyć, powinniśmy uczynić na tyle pięknymi, na ile pozwalają środki. Dzieci lubią obrazy i jeśli obrazy w domu są czyste i dobre, to cudownie na dzieci wpływają, czynią je subtelniejszymi. Ale i sam dom, czysty, ze smakiem umeblowany, z prostymi ozdobami i z przyjemnym otoczeniem, okazuje bezcenny wpływ na wychowanie dzieci.
*****
Wielka sztuka – żyć razem, kochając się czule. To powinno zaczynać się od samych rodziców. Każdy dom jest podobny na swoich twórców. Subtelna natura gospodarzy i dom czyni subtelnym, ordynarny człowiek i dom zrobi ordynarnym.
*****
Nie może być głębokiej i szczerej miłości tam, gdzie rządzi egoizm. Doskonała miłość – to doskonałe samozaparcie.
*****
Rodzice powinni być takimi, jakimi oni chcą widzieć swoje dzieci – nie w słowach, a w czynach. Oni powinni uczyć swoje dzieci przykładem swojego życia.
*****
Jeszcze jeden ważny element rodzinnego życia to wyrażanie wzajemnej miłości; nie po prostu miłość, a kult miłości w codziennym życiu rodziny, wyrażenie miłości w słowach i postępowaniu. Uprzejmość w domu nie oficjalna, a szczera i naturalna. Radość i szczęście potrzebne są dzieciom nie mniej, niż roślinom jest potrzebne powietrze i światło słoneczne.
Najbogatszy spadek, jaki rodzice mogą zostawić dzieciom, jest to szczęśliwe dzieciństwo, z czułymi wspomnieniami o ojcu i matce. Ono rozjaśni nadchodzące dni, będzie strzec ich od pokus i pomoże w surowych dniach powszedniego życia, kiedy dzieci opuszczą rodzicielski dach.
"Пусть дом ваш будет, как сад,
Где радость звенит в голосах ребят,
И детство наполнено счастьем".
*****
O, niech Bóg pomoże każdej matce zrozumieć wielkość i sławę czekającego ją wysiłku, kiedy trzyma ona przy swojej piersi niemowlę, które ona powinna wyniańczyć i wychować. Co dotyczy dzieci, to obowiązek rodziców – przygotować je do życia, do wszelakich doświadczeń, które ześle im Bóg.
Bądźcie oddani. Z uwielbieniem przyjmijcie swój święty obowiązek. Najtrwalsze więzy to więzy, którymi serce człowieka jest związane z prawdziwym domem. W prawdziwym domu nawet małe dziecko ma swój głos. A pojawienie się niemowlęcia wpływa na cały domowy porządek. Dom, jakim by on nie był skromnym, małym, dla każdego członka rodziny powinien być najdroższym miejscem na ziemi. On powinien być przepełniony taką miłością, takim szczęściem, że, w jakich by krajach człowiek potem nie przebywał, ile by lat nie minęło, serce jego powinno wszystko jedno ciągnąć go do rodzinnego domu. We wszystkich próbach i nieszczęściach rodzinny dom – schronienie dla duszy.
*****
Siła woli leży u podstaw męstwa, ale męstwo wtedy tylko może wyrosnąć na prawdziwą mężność , kiedy wola ustępuje i im więcej wola ustępuje, tym mocniej przejawia się mężność.
Nie ma na ziemi bardziej właściwego dla mężczyzny czynu, aniżeli ten, kiedy mężczyzna w rozkwicie swoich sił, jak małe dziecko, z miłością pochyla się przed swoim bezsilnym rodzicem, okazując jemu cześć i szacunek.
*****
Wiemy, że, kiedy On odmawia nam w naszej prośbie, to spełnienie jej byłoby ze szkodą dla nas; kiedy On prowadzi nas nie po tej drodze, którą zaplanowaliśmy, On ma rację; kiedy On karze albo naprawia nas, to robi to z miłością. Wiemy, że On wszystko robi dla naszego najwyższego dobra.
*****
Dusza pisze swoją historię na ciele.
*****
Póki żyją rodzice, dziecko zawsze pozostaje dzieckiem i powinno odpowiadać rodzicom miłością i szacunkiem. Miłość dzieci do rodziców wyraża się w pełnym zaufaniu do nich. Dla prawdziwej matki ważne wszystko, czym zajmuje się jej dziecko. Ona tak chętnie słucha o jego przygodach, radościach, rozczarowaniach, osiągnięciach, planach i fantazjach, jak inni ludzie słuchają jakichś romantycznych opowiadań.
*****
Dzieci powinny uczyć się samozaparcia. One nie mogą mieć wszystkiego, co im się zechce. Powinni uczyć się rezygnować z własnych pragnień dla dobra innych ludzi. One także powinny uczyć się troskliwości. Beztroski człowiek zawsze sprawia szkodę i ból, nawet nie celowo, a po prostu przez niedbałość. Po to żeby wykazać troskę, nie trzeba aż tak wiele – wystarczy słowo pokrzepienia, kiedy komuś jest przykro, trochę czułości, kiedy innemu jest smutno, na czas przyjść z pomocą temu, kto się zmęczy. Dzieci powinny uczyć się przynosić pożytek rodzicom i sobie. One mogą to zrobić, nie wymagając zbytniej uwagi od innych, nie sprawiając innym trosk i niepokoju z powodu siebie. Jak tylko trochę podrosną, dzieci powinny uczyć się polegać na sobie, uczyć się radzenia sobie bez pomocy innych, żeby zostać silnymi i niezależnymi.
*****
Rodzice czasami grzeszą nadmiernym niepokojem albo niemądrymi i stale denerwującymi pouczaniem, ale synowie i córki powinni zgodzić się z tym, że u podstaw całej tej nadmiernej troskliwości leży głęboki niepokój o nich.
*****
Szlachetne życie, silny, uczciwy, poważny, pobożny charakter dzieci – to najlepsza nagroda dla rodziców za męczące lata ofiarnej miłości. Niech dzieci żyją tak, żeby rodzice w starości mogli nimi się szczycić. Niech dzieci przepełniają czułością i pieszczotą ich lata wygasania.
*****
Między braćmi i siostrami powinna być mocna i czuła przyjaźń. W naszych sercach i naszym życiu powinniśmy chronić i pielęgnować wszystko piękne, prawdziwe, święte. Żeby przyjacielskie związki w naszym własnym domu były głębokie, szczere i serdeczne, powinni formować je rodzice, pomagając zbliżyć się duszom. Nie ma na świecie przyjaźni czystszej, bogatszej i bardziej owocnej, niż w rodzinie, jeśli tylko dobrze pokierować rozwojem tej przyjaźni. Młody człowiek powinien być bardziej uprzejmym dla swojej siostry, niż dla każdej innej młodej kobiety na świecie, a młoda kobieta, póki ona nie ma męża, powinna uważać brata za najbliższego dla niej na świecie człowieka. Oni winni są w tym świecie chronić siebie od niebezpieczeństw i oszukańczych oraz zgubnych dróg.
*****
Nad każdym z nas zawsze unosi się niewidoczny Anioł-stróż.
*****
– Отец, что такое жизнь?
– Битва, дитя мое.
Где меткий может промахнуться,
А самый зоркий обмануться,
И дрогнет сердце храбреца,
Где враг ни день, ни ночь не дремлет,
Та битва целый мир объемлет –
Стоять в ней нужно до конца.
*****
Dla każdego młodego człowieka życie jest szczególnie trudne. Kiedy on w nie wkracza, jest mu potrzebne wsparcie wszystkich, kto go kocha. Potrzebne są mu modlitwy i pomoc wszystkich jego przyjaciół. Z tego powodu, że nie wystarcza kochającego wsparcia, liczni młodzi ludzie przegrywają w życiowych bitwach, a ci, którzy wychodzą zwycięsko, często zawdzięczają to zwycięstwo miłości wiernych serc, które wszczepiły w nich w godzinę ich walki nadzieję i męstwo. W tym świecie nie można poznać rzeczywistej wartości prawdziwej przyjaźni.
*****
Każda oddana siostra może okazać tak silny wpływ na swego brata, że będzie prowadzić go, jak palec Pana, po słusznej życiowej drodze. W swoim własnym domu, na własnym przykładzie pokażcie im całe wyniosłe piękno prawdziwej szlachetnej kobiecości. Dążąc do wszystkiego czułego, czystego, świętego w boskim ideale kobiety, bądźcie wcieleniem doskonałości i uczyńcie doskonałość dla wszystkich o tyle pociągającą, żeby wada zawsze u nich wywoływała tylko wstręt. Niech oni widzą w was taką czystość duszy, taką szlachetność ducha, taką boską świętość, żeby wasz blask zawsze chronił ich, dokąd by oni nie poszli, jak ochronna powłoka albo jak anioł, szybujący nad ich głowami w wiecznym błogosławieństwie. Niech każda kobieta z pomocą Bożą dąży do doskonałości. Kiedy u waszego brata pojawią się pokusy, wtedy przed jego oczyma ukażą się obrazy takiej miłości i czystości, że on ze wstrętem odwróci się od kusicielki. Kobieta jest dla niego obiektem albo szacunku, albo pogardy a zależy to od tego, co on widzi w duszy swojej siostry. Dlatego siostra powinna starać się zdobywać miłość i szacunek brata. Ona nie może sprawić większej szkody, niż wpoić mu myśl, że wszystkie kobiety są bezduszne i lekkomyślne, pożądają tylko przyjemności i pragną, żeby się nimi zachwycano. A braciom, swoją drogą, należy ochraniać siostry.
*****
Свою не полностью осознаем мы силу,
Что каждый день творим добро иль зло.
Кого-то злое слово погубило,
А доброе кого-нибудь спасло.
Слова негромкие, поступки мелкие,
Из тех, что сразу нами забываются,
Мы им совсем не придаем значения,
А слабые от этого ломаются.
*****
Stosunek do kobiet – oto najlepszy sposób sprawdzenia szlachetności mężczyzny. On powinien do każdej kobiety odnosić się z szacunkiem, niezależnie od tego, bogata ona czy biedna, wysokie czy niskie zajmuje położenie społeczne i okazywać jej wszelkie oznaki szacunku. Brat powinien bronić swojej siostry od każdego zła i niepożądanego wpływu. On winny jest dla niej prowadzić się nienagannie, być wspaniałomyślnym, szczerym, bezinteresownym, lubić Boga. Każdy, kto ma siostrę, powinien ją miłować i kochać. Władza, którą ona posiada, to władza prawdziwej kobiecości, która podbija czystością swojej duszy a siła jej w łagodności.
*****
Czystość myśli i czystość duszy – oto, co rzeczywiście uszlachetnia.
*****
Bez czystości nie można pokazać prawdziwą kobiecość. Nawet wśród tego świata, który pogrążył się w grzechach i wadach, można zachować tę świętą czystość. "Widziałem lilię, pływającą w czarnej błotnej wodzie. Wszystko dookoła przegniło, a lilia pozostawała czystą, jak anielskie szaty. W ciemnym stawie pojawiła się fala, ona lekko kołysała lilię, ale ani jedna plamka nie ukazała się na niej". Tak że nawet w naszym niemoralnym świecie młoda kobieta może zachować nieskazitelność swojej duszy, promieniując świętą bezinteresowną miłość. Serce młodego człowieka powinno triumfować, jeśli ma on wspaniałą szlachetną siostrę, ufającą mu i uważająca go za swego obrońcę, doradcę i przyjaciela. A siostra powinna cieszyć się, jeśli jej brat przekształcił się w silnego mężczyznę, zdolnego obronić ją od życiowych burz. Między bratem i siostrą powinna być głęboka, mocna i zażyła przyjaźń i oni powinni sobie ufać. Niech między nimi położą się morza i kontynenty, ich miłość na zawsze zostanie oddaną, silną i wierną. Życie jest zbyt krótkie, żeby tracić je na walkę i kłótnie, zwłaszcza w świętym gronie rodziny.
*****
Ciężka praca, trudności, troski, ofiarność i nawet bieda tracą swoją ostrość, posępność i surowość, kiedy są zmiękczone czułą miłością, podobnie, jak chłodne, gołe, wyszczerbione skały stają się wspaniałymi, kiedy dzikie łozy otulają je swoimi zielonymi girlandami, a delikatne kwiaty wypełniają wszystkie zagłębienia i pęknięcia.
*****
W każdym domu bywają swoje problemy, ale w prawdziwym domu panuje pokój, którego nie mogą zniszczyć ziemskie burze. Dom – to miejsce ciepła i czułości.
Rozmawiać w domu trzeba z miłością.
Пусть одно только слово,
Но с любовью скажи.
И молитву Господу прошепчи,
И ангелов хор ликовать будет,
И душа твоя с Небом во веки пребудет.
*****
Слышал слово я тихое, нежное,
Как дыхание летнего полудня,
Принял к сердцу его так близко я
И навеки его запомнил
В моем сердце, чей стук и биение
Это слово не заглушает.
До последних его мгновений
Пусть оно в нем жить продолжает.
*****
W takim domu mogą wychowywać się tylko piękno i łagodność charakteru. Jednym z nieszczęść naszego czasu jest to, że ciche domowe wieczory wypierane są przez różne sprawy, rozrywki, spotkania w towarzystwie.
*****
Każda wspaniała myśl, która przychodzi dziecku do głowy, później wzmacnia i uszlachetnia jego charakter. Nasze ciała, wbrew naszemu życzeniu, starzeją się, ale dlaczego by naszym duszom nie pozostawać zawsze młodymi? Po prostu jest przestępstwem – przygnębiać dziecięcą radość i zmuszać dzieci być posępnymi i wyniosłymi. Bardzo szybko na ich barki położą się życiowe problemy. Bardzo szybko życie przyniesie im i niepokoje, i troski, i trudności, i ciężar odpowiedzialności. Tak więc niech jak można najdłużej, pozostają one młodymi i beztroskimi. Ich dzieciństwo trzeba, w miarę możliwości, przepełnić radością, światłem, wesołymi rozrywkami.
Rodzice nie powinni wstydzić się tego, że oni grają i wygłupiają się razem z dziećmi. Może, właśnie wtedy są oni bliżej do Boga, niż kiedy wykonują najważniejszą, ich zdaniem, pracę.
Nigdy nie zapomina się pieśni dzieciństwa. Wspomnienie o nich leżą pod ładunkiem wypełnionych troskami lat, jak zimą pod śniegiem delikatne kwiaty.
*****
W życie każdego domu, wcześniej lub później, przychodzi gorzkie doświadczenie – doświadczenie cierpień. Mogą być lata bezchmurnego szczęścia, ale na pewno będą i smutki. Potok, który tak długo biegł, jak wesoły strumyk, biegnący przy barwnym słonecznym świetle przez łąki wśród kwiatów, pogłębia się, ciemnieje, nurkuje w mroczny wąwóz albo staje się wodospadem.
*****
*****
Nikt nie wie, jaka święta tajemnica dzieje się w niemowlęciu, któremu pisane jest przeżyć na tej ziemi zaledwie godzinę. Ono nie na próżno ją przeżywa. Przez tę krótką godzinę ono może dokonać więcej, zostawić głębszy ślad, niż inni, przeżywając długie lata. Liczne dzieci, umierając, przyprowadzają swoich rodziców do najświętszych stóp Chrystusa.
*****
Jest nieszczęście, które rani jeszcze bardziej, niż śmierć. Ale miłość Boga może przekształcić każde wypróbowanie w błogosławieństwo.
"За тучей скрывается звездный свет,
После ливня солнечный луч сияет,
У Бога существ нелюбимых нет,
Всем твореньям своим благо Он посылает!"
*****
I tak upływa życie prawdziwego domu, czasami przy barwnym słonecznym świetle, czasami w mroku. Ale przy świetle czy też w mroku – ono zawsze uczy nas zwracać się do Nieba, jak do Wielkiego Domu, w którym wcielają się wszystkie nasze marzenia i nadzieje, gdzie wiążą się znów zerwane na ziemi więzy. We wszystkim, co mamy i co robimy, potrzebujemy błogosławieństwa Boga. Nikt, oprócz Boga, nie podtrzyma nas podczas wielkiej biedy. Życie jest tak kruche, że każde rozstanie może okazać się wiecznym. Nigdy nie możemy być przekonani, że będziemy mieli jeszcze możliwość poprosić przebaczanie za ostre słowo i otrzymać to przebaczenie.
Nasza wzajemna miłość może być szczera i głęboka w słoneczne dni, ale nigdy nie bywa ona tak silna, jak w dni cierpień i biedy, kiedy odsłaniają się wszystkie jej skryte dotąd bogactwa.
Na postawie "Prawosławnyj Kalendar 2003 -2004" tłumaczenie E.Marczuk
*1 Kazuistyka - politykierstwo, demagogia, naginanie, naciąganie
*2 Efemeryczny - odosobniony, sporadyczny, incydentalny, jednostkowy, wyjątkowy