Codzienny cykl cerkiewnego nabożeństwa

Cerkiewny Ustaw nakazuje dokonywać w ciągu doby dziewięć różnych nabożeństw. Każde ma swoją historię, symbolikę i czas trwania, ale duchowo utworzą one jedną całość, nazywaną sutocznym kruhom (cyklem, kręgiem dobowym).

W prawosławnym nabożeństwie dużo jest zapożyczonego ze starotestamentowych obyczajów modlitewnych. W szczególności, za początek nowej doby uważana jest nie północ, a godzina 6 wieczorem. Stąd pierwszą służbą codziennego kręgu jest Wieczernia (nieszpory).

W trakcie Wieczerni Cerkiew przypomina modlącym się podstawowe zdarzenia Świętej Historii Starego Testamentu: tworzenie świata przez Boga, upadek w grzech praojców, prawodawstwo Mojżeszowe, służbę proroków. Chrześcijanie dziękują Bogu za przeżyty dzień.

Po Wieczerni powinno się odprawiać Powieczerje. To są swego rodzaju wspólne modlitwy na nadchodzący sen, podczas których przypominamy zejście Chrystusa do piekła i uwolnienie bogobojnych ludzi od władzy diabła.

O północy powinna być służona trzecia służba codziennego cyklu - Połunoszcznica. To nabożeństwo ustalone dla przypominania wierzącym o drugim przyjściu Pana i o Strasznym Sądzie.

Przed wschodem słońca zaczyna się Utrienia (Jutrznia). Poświęcona jest ona wydarzeniom ziemskiego życia Zbawiciela i zawiera mnóstwo zarówno pokajannych (pokutnych), jak i dziękczynnych modlitw. Utrienia jest jednym z najbardziej długotrwałych nabożeństw.

Koło godziny 7 rano zaleca się służyć Pierwyj Czas (Pierwszą godzinkę kanoniczną). Tak nazwana jest krótka służba, podczas której Cerkiew przypomina pobyt Jezusa Chrystusa na sądzie najwyższego kapłana Kaiafy (Kajfasza).

Tretij Czas (Trzecia godzinka) (o 10 godzinie rano) wznosi nas poprzez święte wspomnienia do Wieczornika Syjońskiego, gdzie na apostołów zstąpił Duch Święty i do pretoru Piłata, gdzie na Chrystusa był wydany śmiertelny wyrok.

Szestoj Czas (Szósta godzinka) (południe) - czas ukrzyżowania Pana Boga, a Diewiatyj Czas (Dziewiąta godzinka) (o godzinie 3 po południu) - czas Jego krzyżowej śmierci. Właśnie tym bolesnym zdarzeniom poświęcone są odpowiednie nabożeństwa.

Wreszcie, głównym chrześcijańskim nabożeństwem, swoistym centrum codziennego cyklu jest Bożestwiennaja Liturgija (Boska Liturgia). W odróżnieniu od pozostałych służb, Liturgia nie tylko przypomina nam o Bogu, ale daje możliwość realnego złączenia się z Nim w sakramencie Priczaszczenija. Chronologicznie liturgia powinna dokonywać się między Szestym a Diewiatym Czasom.

Współczesna praktyka dotycząca nabożeństw wniosła swoje zmiany do zaleceń Ustawu. I tak, w parafialnych świątyniach Powieczerje służy się tylko w Wielkim Poście, a Połunoszcznica jest służona jeden raz w roku, przed Wielkanocą. Bardzo rzadko odprawia się i Diewiatyj Czas. Pozostałe sześć służb codziennego cyklu łączą się w dwie grupy po trzy.

Wieczorem razem służone są Wieczernia, Utrienia i Pierwyj Czas. Przed niedzielnymi i świątecznymi dniami ten łańcuszek nabożeństw nazywa się wsienoszcznym bdienijem (całonocnym czuwaniem), czyli czuwaniem w ciągu całej nocy. Dawni chrześcijanie, rzeczywiście, nierzadko modlili się do świtu. Nowoczesne całonocne czuwania trwają 2-4 godziny na parafiach i 3-6 godzin w klasztorach.

Rano logicznie są odprawiane: Trzecia Godzinka, Szósta Godzinka i Boska Liturgia. W świątyniach, gdzie jest wielu parafian, w niedziele i święta bywają dwie liturgie - wczesna i późna. Obie poprzedzane są czytaniem godzinek.

W te dni, kiedy Liturgii nie można odprawić, np. w piątek Wielkiego Tygodnia, służy się krótkie ryty Izobrazitielnych (na obraz i podobieństwo św. Liturgii). To nabożeństwo zawiera pewne pieśni religijne Liturgii i jakby ją "przedstawia". Ale statusu samodzielnej służby Izobrazitielnyje nie mają. Izobrazitielnyje nazywa się czasem Obiednicą.