Carskije czasy (godzinki królewskie)

Czasy (godzinki) to krótkie nabożeństwo, ustanowione przez Cerkiew dla wspomnienia pewnych świętych zdarzeń. Istnieją: pierwszy, trzeci, szósty i dziewiąty Czas. Na pierwszej godzince jest przypominane wygnanie z raju Adama i Ewy i stanie Chrystusa na sądzie u Kajfasza, na trzeciej – zstąpienie Świętego Ducha na apostołów, na szóstej – ukrzyżowanie Zbawiciela, a na dziewiątej – Jego krzyżowa śmierć.

Zwykle Czasy odprawia się w następującym porządku. Pierwszy – po zakończeniu całonocnego czuwania, po Utrieni. Trzeci i szósty – bezpośrednio przed Liturgią. Dziewiąty według Ustawu powinien być wyczytywany na początku Całonocnego Czuwania, przed Wieczernią (nieszporami), ale w licznych parafialnych świątyniach jego się nie służy. Modlitewną podstawę godzinek stanowią psalmy (na każdym – po trzy), a także pieśni religijne bieżącego dnia – tropari i kondaki.

Jednak trzykrotnie w ciągu roku ustanowiono szczególny przebieg służenia godzinek, które w książkach liturgicznych nazywają się wielkimi, a w narodzie – carskimi. Narodowa nazwa wywodzi się od dawnej tradycji Bizancjum: na tych Czasach w katedrze był zobowiązany uczestniczyć sam Imperator, zostawiający z tego powodu wszystkie państwowe sprawy. Rosja przyjęła tradycje cerkiewnych służb od Bizancjum i nasi prawowierni monarchowie ściśle przestrzegali tej reguły.

Carskie Czasy służą się przed świętami Bożego Narodzenia i Chrztu Pańskiego, w dni tak zwanych wigilii (6 i 18 stycznia) i poświęcane są tym świętym wydarzeniom, a także w Wielki Piątek – poświęcone Mękom Pańskim. Oprócz psalmów, na każdej carskiej godzince (a służą się one kolejno, od pierwszej do dziewiątej) jest czytana pariemija (przypowieść) – urywek ze Starego Testamentu, zawierający proroctwo o wspominanym dniu, tekst z Apostoła i Ewangelii. Oprócz tego, są śpiewane specjalne tropari.

Jeśli którakolwiek z wigilii wypada w sobotę albo niedzielę, to Carskije Czasy są przekładane na poprzedzający piątek i w ten dzień nie bywa liturgii. Teraz nie ma w Rosji prawowiernych monarchów, ale Carskije Czasy nie przestają być takimi. Przecież w świątyniach Swoją łaską jest obecny Car Niebiański. Nie zapomnijmy więc o wielkich godzinkach, bo właśnie od nich zaczyna się świętowanie Bożego Narodzenia, Chrztu Pańskiego i nimi poprzedzana jest Wielkanoc.