W naszym życiu chleb zajmuje szczególne miejsce. Jest on symbolem każdego posiłku i tych prac, które niezbędne do jego zdobywania. "W pocie czoła twojego będziesz jeść chleb" (I Moj. 3, 19), – niegdyś powiedział Bóg Adamowi.
Jest w chlebie i religijna symbolika. Pan Bóg Jezus Chrystus nazywał Się "chlebem życia" (Jan. 6, 35), mówił, że "spożywający chleb ten będzie żyć przez wszystkie wieki" (Jan. 6, 51). Wreszcie, On chciał aby chleb, bardzo podobny według składu do ludzkiego ciała, był w sakramencie Eucharystii przeistoczony w Ciało Jego: "Jezus wziął chleb i, pobłogosławiwszy, złamał i, rozdając uczniom, powiedział: przyjmijcie, jedzcie: To jest Ciało Moje" (Mat. 26, 26).
Chleb, składający się z licznych ziaren, uosabia sobą Cerkiew – Jednolitą przy wielorakości jej członków. Oprócz Eucharystycznego Chleba, Prawosławna Cerkiew posiada (stosuje) kilka postaci chleba uświęconego.
Prosfora ("przynoszenie" – grek.) – to biały pszenny chleb, wypiekany na drożdżach, z dodatkiem święconej wody. Nazwa pochodzi od obyczaju pierwszych chrześcijan aby dla dokonania Eucharystii przynosić chleb z domu. Teraz prosfory przygotowywane są w diecezjalnych piekarniach lub przez matuszki na plebaniach. Składają się one z dwóch okrągłych części, dla uczczenia dwóch istot Chrystusa. Na górnej części stawia się pieczęć z przedstawieniem Krzyża (na klasztornych prosforach spotyka się wizerunek Matki Bożej albo świętych).
W czasie Liturgii Boskiej z jednej prosfory (agnicznoj) w szczególny sposób wycina się prostokątną część – Agniec (Baranek, Hostia), który następnie będzie przeobrażony w Ciało Chrystusa. Z innych prosfor, o mniejszych rozmiarach, wyjmowane są cząstki w pamięć członków Ziemskiej i Niebiańskiej Cerkwi; te cząstki w końcu liturgii opuszczane są do Krwi Chrystusowej. Małe prosfory przeznaczone są tym, którzy podawali do ołtarza pominalnyje kartki.
Obcięte części agnicznoj prosfory nazywają się antidor ("zamiast daru" – grek.). Według Ustawu (prawa cerkiewnego), spożywają je ludzie, nie przystępujący do komunii Świętych Tajemnice. Zwykle antidor przypada służącym w ołtarzu.
Artos ("kwaśny chleb" – grek.) – chleb, poświęcany podczas nocy Paschalnej. Przez cały tydzień paschalny (Swietłuju Siedmicu) artos – symbol Zmartwychwstania Chrystusa – przebywa na pulpicie naprzeciwko Carskich Wrót ołtarza i codziennie wynoszony jest na wielkanocne procesje (krestnyje chody). W Swietłuju (Wielkanocną) Sobotę ze szczególną modlitwą jest on dzielony i rozdawany wiernym. Narodowa pobożność przyswoiła dla artosu i krieszczeńskiej świętej wody znaczenie jako zamienników Świętych Darów dla ludzi umierających, nie mogących przyjąć priczastija.
I prosfory i artos i antidor powinno się jeść na czczo, z modlitwą. Przechowywać uświęcony chleb trzeba w czystym naczyniu osobno od pozostałych produktów. Według tradycji artos dzielą na drobne części i spożywają w ciągu roku, od Wielkanocy do Wielkanocy.
Jeszcze jeden rodzaj uświęconego chleba – ten, który rozdawany jest modlącym się podczas całonocnego czuwania przed wielkimi świętami. Wcześniej wieczorne nabożeństwa trwały dosyć długo i dla wzmocnienia sił chrześcijanie spożywali chleb. Teraz, chociaż czas trwania służb skrócił się, ten obyczaj został.
Hospodi Boże moj, da budiet dar Twoj swiatyj: prosfora i swiataja Twoja woda wo ostawlenije hrechow moich, w proswieszczenije uma mojeho, wo ukreplenije duszewnych i tielesnych sił moich, w pokorenije strastiej i niemoszcziej moich po biespriedielnomu miłosierdiju Twojemu, molitwami Prieczystyja Twojeja Matierie i wsiech swiatych Twoich. Amiń.
Panie Boże mój niech będzie dar Twój święty: prosfora i święta Twoja woda na odpuszczenie grzechów moich, na oświecenie rozumu mojego, na wzmocnienie duchowych i fizycznych sił moich, na pokonanie namiętności i niemocy moich według bezgranicznego miłosierdzia Twojego, modlitwami Przeczystej Twojej Matki i wszystkich świętych Twoich. Amen.
Swietłyj Swietłaja - (światły, jasny, czysty, radony, Wielkanocny, obchodzony nadzwyczaj uroczyście)